Nghe sách nói là một cách tuyệt vời để đa nhiệm, giúp tôi hoàn thành những công việc nhàm chán như rửa bát hay đi bộ 10.000 bước mà không cảm thấy buồn tẻ. Tuy nhiên, không giống như đọc sách giấy, tôi thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ hầu hết những gì mình đã nghe. Sau khi thử nhiều phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản để biến việc nghe sách nói thành một trải nghiệm học tập đáng nhớ và hiệu quả hơn. Mục tiêu của bài viết này là chia sẻ những bí quyết này, giúp bạn tối ưu hóa khả năng tiếp thu kiến thức từ sách nói và áp dụng chúng vào cuộc sống. Với các mẹo được trình bày, bạn sẽ thấy việc ghi nhớ sách nói không còn là một thử thách khó khăn nữa, mà trở thành một công cụ mạnh mẽ để mở rộng tri thức.
1. Chọn Sách Nói Phù Hợp Để Học Tập Chủ Động
Không phải tất cả sách nói đều được tạo ra như nhau khi nói đến việc học hỏi. Tôi từng chọn sách một cách ngẫu nhiên hoặc dựa trên sự phổ biến, điều này dẫn đến sự thất vọng vì một số người đọc quá nhanh hoặc giọng điệu đơn điệu. Một số khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các ý chính trở nên khó khăn.
Việc chọn đúng sách nói đã thay đổi mọi thứ. Tôi bắt đầu chọn những cuốn hồi ký và tự truyện khi làm những công việc thường ngày. Ví dụ, cuốn “Educated của Tara Westover” là một trong những cuốn yêu thích của tôi. Các sách nói được chia thành các chương ngắn, rõ ràng hoạt động tốt nhất cho việc nghe thụ động. Chúng cho phép tôi tạm dừng câu chuyện, suy ngẫm và tiêu hóa nội dung từng chút một.
Vì tôi sử dụng Audible cho hầu hết sách nói, ứng dụng này cho phép tôi nghe thử một đoạn. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình không. Đọc đánh giá của người dùng trên một số trang web đánh giá sách hàng đầu cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm những nhận xét cụ thể về “phiên bản sách nói” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác giữa các định dạng.
Xem trước sách nói Audible trước khi nghe
Việc chọn đúng sách nói trong đúng tình huống sẽ giúp não bộ bạn sẵn sàng tiếp thu và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy liên hệ những cuốn sách chứa nhiều kiến thức với một hoạt động tương tự. Ví dụ, tôi đã nghe “Born to Run” trong khi chạy bộ và cảm thấy mình tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách này.
2. Điều Chỉnh Tốc Độ Nghe Và Tua Lại Thông Minh
Tôi từng nghĩ rằng việc nghe sách nói với tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra rằng điều này thường có nghĩa là bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại nhiều lần. Việc lặp đi lặp lại đó trở nên khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy nghe của tôi.
Điều chỉnh tốc độ phát dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Đối với các chủ đề dễ hơn, quen thuộc, tôi tăng tốc độ một chút – ví dụ 1.25x – để nội dung trôi chảy. Nhưng đối với các ý tưởng phức tạp hoặc mới, việc giảm tốc độ xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường giúp não tôi có thời gian xử lý thông tin. Đây là một mẹo quan trọng để tăng khả năng ghi nhớ sách nói.
Khi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc khó hiểu, tôi sẽ tạm dừng và phát lại ngay lập tức. Sự củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà tôi đã bỏ lỡ lần đầu. Hãy để nội dung hướng dẫn tốc độ của bạn. Đôi khi điều đó có nghĩa là phải chậm lại hoặc tua lại một phần hoặc một chương cụ thể nhiều hơn bạn muốn. Nhưng phần thưởng là bạn có thể ghi nhớ các bài học chính tốt hơn.
Điều chỉnh tốc độ sách nói để hiểu rõ các điểm chính
3. Ghi Chú Hoặc Đánh Dấu Khi Đang Nghe
Nghe thụ động chính là thủ phạm đằng sau việc tôi ghi nhớ kém. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú, và nó đã tạo ra sự khác biệt lớn. Việc ghi lại các ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi duy trì sự tương tác tích cực. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua. Đây là một trong những bí quyết hàng đầu để nghe sách nói hiệu quả hơn.
Hãy giữ cho việc này đơn giản nhất có thể. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi thích Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh của nó. Apple Notes cho phép bạn ghi âm giọng nói và tự động chuyển đổi thành văn bản. Điều này rất tiện lợi cho việc nghe sách nói gần như không cần dùng tay.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ tính năng Clips và Bookmarks (hoặc highlight). Các ứng dụng sách nói khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích của mình, viết ghi chú riêng hoặc chỉ đánh dấu các phần quan trọng. Sau này, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Lưu các đoạn clip sách nói trong ứng dụng Audible
Nếu việc viết hoặc đánh dấu không thể thực hiện được trong khi nghe, hãy tạm dừng ở các chỗ ngắt chương để tóm tắt các điểm chính bằng ứng dụng Voice Memo trên iPhone hoặc ứng dụng Recorder trên Android. Cũng có rất nhiều ứng dụng nhật ký bằng giọng nói có sẵn.
4. Kết Hợp Sách Nói Với Tóm Tắt Trực Quan Hoặc Văn Bản
Một số ý tưởng rất phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ riêng từ ngữ thì không thể đọng lại lâu dài. Việc tạo tóm tắt trực quan hoặc văn bản giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi kết thúc một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một bản đồ tư duy hoặc dàn ý đơn giản. Điều này thể hiện mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú. Các tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp phác thảo và mũi tên trên giấy hoặc sử dụng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hoặc các ứng dụng bản đồ tư duy miễn phí. Hành động tổ chức suy nghĩ bằng tay một cách trực quan tạo ra các móc nối trí nhớ mạnh mẽ hơn, củng cố việc ghi nhớ nội dung.
Nếu tóm tắt bằng văn bản hiệu quả với bạn, hãy viết ra những điểm cốt lõi bằng lời của riêng bạn. Việc chuyển đổi từ âm thanh sang văn bản có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú của bạn thường xuyên nếu bạn muốn thực hiện một cách có chủ đích.
Sử dụng ghi chú dán để lập chỉ mục trực quan các chương sách trong Freeform
Nhiều nghiên cứu khẳng định rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh sẽ kích hoạt nhiều phần của não bộ. Điều đó giúp việc nhớ lại dễ dàng và đáng tin cậy hơn sau này, đây là một chiến lược hiệu quả để tăng khả năng ghi nhớ sách nói.
5. Lập Kế Hoạch Hành Động Ngay Lập Tức
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi cứ nhảy sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn trừu tượng, tách rời khỏi cuộc sống hàng ngày của tôi. Để thực sự biến việc nghe thành học, và tăng hiệu quả ghi nhớ sách nói, việc lập kế hoạch hành động là tối quan trọng.
Giờ đây, tôi luôn đặt ra một kế hoạch hành động ngay sau khi nghe. Điều này có thể đơn giản là viết ra một hoặc hai điều để thử dựa trên lời khuyên của sách nói.
Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử vào tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn mỗi ngày.
Giờ đây, nhờ AI, chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo ra các bước hành động chi tiết cho mình.
Có một kế hoạch cụ thể kết nối các bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và việc hành động củng cố việc học thông qua thực hành.
Thông thường, tôi sẽ trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới cùng thể loại. Nếu không có bước này, sách nói chỉ trở thành một phần của sự quá tải thông tin.
Các bước hành động từ sách nói với sự trợ giúp của AI
Nếu có thể, hãy tìm một người mà bạn có thể dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc dạy sẽ củng cố kiến thức cơ bản của bạn, và người học cũng được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành gia sư và trở thành một học sinh.
Việc biến sách nói thành kiến thức bền vững là vấn đề của sự chủ đích và tích cực trong khi nghe. Nó bắt đầu bằng việc chọn đúng tựa sách, sau đó ghi chú để tạo nền tảng cho trí nhớ tốt hơn. Xen kẽ, việc thêm tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động giúp sách nói “dính” vào trí nhớ của bạn. Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong việc ghi nhớ sách nói dưới phần bình luận, hoặc khám phá thêm các bài viết khác của chúng tôi về tối ưu hóa học tập và công nghệ!
