Chữ “U” trong USB được cho là viết tắt của “Universal” (Toàn cầu), nhưng bạn hoàn toàn có thể bị nhầm lẫn khi sử dụng chúng, bởi thực tế lại không như vậy. Ngoài việc sử dụng các loại đầu nối khác nhau, một số chuẩn USB còn cung cấp tốc độ truyền dữ liệu và sạc khác biệt đáng kể. Đôi khi, các kết nối thậm chí chỉ hỗ trợ sạc mà không hỗ trợ truyền dữ liệu, hoặc ngược lại. Bạn sẽ gặp phải tình huống khó xử này nếu đã từng cố gắng sử dụng các hệ thống giải trí trên ô tô như CarPlay hoặc Android Auto qua kết nối có dây nhưng lại không cắm vào đúng cổng duy nhất được đánh dấu cho việc đồng bộ dữ liệu.
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc phân loại các chuẩn này, hướng dẫn dưới đây được viết ra để trở thành một cẩm nang nhanh chóng và hữu ích – tôi sẽ không đi quá sâu vào chi tiết từng phiên bản USB. Thực tế, sự khác biệt lớn nhất mà bạn (thường) cần quan tâm chỉ là giữa các đầu nối USB-A và USB-C, trong đó loại sau thường cho phép tốc độ dữ liệu và công suất cao hơn, mặc dù không phải lúc nào cũng vậy. Quan trọng là bạn cần kiểm tra thông số kỹ thuật trước khi mua bất kỳ phụ kiện nào.
Bộ chuyển đổi Samsung USB-A sang USB-C
Bộ chuyển đổi Samsung USB-A sang USB-C này trước đây thường được tặng kèm khi mua điện thoại Galaxy mới. Nó cho phép bạn dễ dàng kết nối các sản phẩm USB đời cũ với các thiết bị mới hơn dựa trên cổng USB-C.
USB 1.0/1.1
Sự ra đời của công nghệ
Phiên bản gốc của USB xuất hiện từ năm 1996, chỉ giới hạn ở tốc độ truyền dữ liệu khiêm tốn là 1.5 megabit mỗi giây (Mbps) và công suất sạc 0.5W. Quan trọng hơn, nó đã giới thiệu loại đầu nối hình chữ nhật là USB-A (hay còn gọi là Type-A), loại vẫn còn được sử dụng rộng rãi cho đến ngày nay.
Về lý thuyết, bạn có thể cắm thiết bị ngoại vi USB 1.0 vào một chiếc laptop hiện đại mà không gặp vấn đề gì.
Trong thực tế, phiên bản USB cũ nhất mà bạn có khả năng gặp phải là 1.1. Chuẩn này đã nâng tốc độ dữ liệu lên 12Mbps và công suất lên 2.5W, đủ để kết nối chuột và bàn phím. Bạn chắc chắn không nên sử dụng công nghệ này để sạc một chiếc smartphone tiên tiến – sẽ mất hơn năm tiếng rưỡi để sạc đầy pin cho một chiếc iPhone 16 Pro.
Logo USB
USB 2.0
Tiêu chuẩn “không chịu chết”
Đây là chuẩn cũ nhất vẫn còn được sử dụng tích cực hiện nay. Mặc dù công suất sạc thường bị giới hạn ở mức 2.5W, tốc độ dữ liệu đã tăng lên 480Mbps. Tốc độ này hợp lý hơn nhiều cho các ổ cứng di động hoặc đồng bộ dữ liệu thiết bị di động, mặc dù kích thước file đã tăng lên rất nhiều theo thời gian khiến bạn có thể không cảm thấy nó nhanh như vậy. Chắc chắn, bạn nên tránh sử dụng USB 2.0 để sao lưu dữ liệu máy tính hiện đại – sẽ mất hơn chín tiếng để sao chép một ổ đĩa 2TB.
Hầu hết các thiết bị USB 2.0 đều sử dụng đầu nối USB-A, nhưng một số loại đầu nối khác đã ra đời từ chuẩn này, bao gồm Type-B, Mini-A, Mini-B, Micro-A, và Micro-B. Mặc dù ba loại đầu tiên đã dần biến mất, bạn vẫn có thể gặp các cổng micro-USB trong một số trường hợp hiếm hoi.
Đáng chú ý là Apple đôi khi vẫn giới hạn tốc độ dữ liệu ở mức 2.0, ngay cả khi sử dụng các loại đầu nối hiện đại hơn. Cụ thể, tôi đang nghĩ đến cáp Lightning và các cổng USB-C trên các mẫu iPhone không phải bản Pro. Cổng Lightning đã bị khai tử hoàn toàn khỏi các sản phẩm mới nhất của Apple kể từ năm 2025.
USB stick trên hộp gỗ cũ
USB 3.0
Tiêu chuẩn mới và đầu nối USB-C
USB 3.0 đã phần lớn thay thế 2.0 làm tiêu chuẩn tối thiểu, nâng công suất lên ít nhất 4.5W và tốc độ dữ liệu lên tới 5 gigabit mỗi giây (Gbps). Tốc độ 5Gbps có thể tạo ra sự khác biệt lớn – ví dụ sao lưu ổ 2TB mà tôi đã đề cập trước đó sẽ hoàn thành trong chưa đầy một giờ.
Gần như quan trọng bằng việc tăng tốc độ là sự hỗ trợ phổ biến cho USB-C (hay còn gọi là Type-C). Mặc dù bạn vẫn sẽ thấy các thiết bị chuẩn 3.0 với đầu nối USB-A, USB-C đang dần trở thành tiêu chuẩn mặc định, vừa vì các chuẩn mới hơn vừa vì sự tiện lợi. USB-C có thể cắm được cả hai chiều, nghĩa là không còn loay hoay cắm sai như cáp USB-A mà nhiều người phàn nàn là luôn cắm ngược ở lần thử đầu tiên.
Cáp USB-C màu đỏ
USB 3.1 và 3.2
Loại bỏ cáp nguồn riêng biệt
Điểm nổi bật nhất trong USB 3.1 là sự hỗ trợ rộng rãi cho USB Power Delivery (gọi tắt là USB-PD). Công nghệ này mở khóa khả năng truyền tải điện năng vượt trội so với các chuẩn trước đó, ít nhất là lên tới 100W. Công suất này đủ để cấp nguồn cho nhiều laptop và sạc đầy điện thoại trong chưa đầy một giờ, mặc dù tốc độ sạc cuối cùng vẫn phụ thuộc vào dung lượng pin của thiết bị, cáp và/hoặc củ sạc của bạn. Ví dụ, cáp 100W sẽ không thể đạt công suất tối đa nếu bạn chỉ dùng củ sạc 30W.
USB 3.1 Gen 1 cung cấp tốc độ dữ liệu lên tới 5Gbps, trong khi Gen 2 tăng gấp đôi lên 10Gbps. Gây nhầm lẫn là USB 3.2 Gen 1×1 và Gen 2×1 có tốc độ tương tự – bạn phải chuyển sang Gen 2×2 mới đạt được 20Gbps.
Các sản phẩm hỗ trợ USB-PD 3.1 có thể cung cấp công suất lên tới 240W, đủ cho một số laptop gaming. Tôi cần bổ sung rằng trong một số trường hợp, USB-PD 3.1 có thể được kết hợp với tốc độ dữ liệu của USB 3.0 hoặc thậm chí 2.0 – nhưng vì USB-PD 3.1 ra mắt vào năm 2021, bạn thường sẽ thấy nó đi kèm với USB 3.1 hoặc các chuẩn mới hơn.
Tất cả các phiên bản của USB-PD đều yêu cầu sử dụng cổng USB-C.
Củ sạc và cáp Anker USB-C hỗ trợ sạc nhanh
USB 4 và 4 2.0
Chuẩn kết nối tốt nhất hiện nay
Chuẩn này chưa phổ biến như mong đợi, nhưng việc áp dụng đang tăng lên, và ở thời điểm hiện tại, tôi sẽ không mua một chiếc PC hay Mac mới mà không có ít nhất một cổng USB 4. Thông thường, chuẩn này hỗ trợ truyền dữ liệu lên tới 40Gbps, gần như là điều bắt buộc nếu bạn xử lý video 4K. Quay trở lại ví dụ sao lưu 2TB, cấu hình USB 4 có thể hoàn thành quá trình đó trong chưa đầy bảy phút. USB-PD được mặc định hỗ trợ trên chuẩn này.
USB 4 bao gồm khả năng tương thích với Thunderbolt theo mặc định. Đây là một chuẩn được sử dụng bởi nhiều phụ kiện tốc độ cao, mặc dù phổ biến nhất bạn sẽ gặp các đế cắm (dock) Thunderbolt, giúp mở rộng các tùy chọn cổng kết nối với độ trễ tối thiểu. Các nhà sản xuất phần cứng có xu hướng cung cấp ít nhất là Thunderbolt 4, khai thác triệt để dung lượng 40Gbps đó. Băng thông này đủ để xử lý đồng thời hai màn hình 4K60 qua DisplayPort.
Ở đỉnh cao của ngành công nghiệp là USB 4 2.0 (hay còn gọi là USB 4 v2). Thông thường, tốc độ cao nhất của chuẩn này là 80Gbps, nhưng có thể đạt 120Gbps nếu dữ liệu theo một hướng được giới hạn ở 40Gbps. Nó cũng là yêu cầu bắt buộc để tận dụng tối đa Thunderbolt 5.
Cáp Thunderbolt 5
Kết luận
Thế giới USB có thể khá phức tạp với nhiều chuẩn, tốc độ và đầu nối khác nhau. Từ USB 1.0 sơ khai cho đến USB 4 2.0 hiện đại, mỗi bước tiến đều mang lại những cải thiện đáng kể về tốc độ truyền dữ liệu và khả năng sạc. Sự ra đời của cổng USB-C và công nghệ USB Power Delivery đã làm thay đổi cách chúng ta sử dụng và sạc các thiết bị di động cũng như laptop.
Để tận dụng tối đa hiệu năng của các thiết bị công nghệ, đặc biệt là điện thoại di động, việc hiểu rõ sự khác biệt giữa các chuẩn USB là rất quan trọng. Đừng chỉ nhìn vào đầu nối (USB-A hay USB-C), hãy luôn kiểm tra thông số kỹ thuật về tốc độ dữ liệu (Mbps, Gbps) và công suất sạc (Watt) được ghi trên sản phẩm, cáp và củ sạc. Điều này sẽ giúp bạn chọn được phụ kiện phù hợp, tránh tình trạng sạc chậm hay truyền dữ liệu ì ạch, và có được trải nghiệm tốt nhất với thiết bị của mình. Hãy là người tiêu dùng thông thái và kiểm tra kỹ thông số trước khi mua sắm!
